Uygarlık Tarihi Notları

Hicri Yılın Miladi Yıla Çevrilmesi:

• Hicri yılı 33’e bölünüz. 1420 : 33 = 43.03 (=43) (A sayısı)
• A sayısını hicri yıldan çıkarınız. 1420 – 43 = 1377 (B sayısı)
• B sayısını 622 ile toplayınız. 1377 + 622 = 1999

Miladi Yılın Hicri Yıla Çevrilmesi:

• Miladi yıldan 621 rakamını çıkarınız. 1999 – 621 = 1378 (A sayısı)
• A sayısını 33’e bölünüz. 1378 : 33 = 41.75 (=42) (B sayısı)
• A sayısını B sayısı ile toplayınız. 1378 + 42 = 1420

Miladi tarih eğer ocak veya şubat aylarında bir tarih ise, yıl kısmından 585 rakamı (diğer aylar için 584 rakamı) çıkarılır. Ay kısmından da 13 rakamı çıkarılır ve Rumi tarih bulunur.

Tarihin Diğer Bilimlerle İlişkisi

• Sosyoloji zaman ve mekandan arınmış olarak toplumun şartlarını ve kanunlarını araştırır. Tarih ise bu iki ögeyi gözden kaçırmaz.
• Etnografya kavimler bilgisi demektir ve yaşayış tarzlarını inceler. Etnoloji ise bu ilmin uygulamaya geçmiş halidir.
• Antropoloji ırk bilimidir. İnsan iskeletlerinin Tanca’da 50bin, Irak’ta 70bin, Türkistan’da 108binlik bir tarihi vardır.

Tarihe Yardımcı İlimler

• Filoloji dil bilgisidir.
• Epigrafi kitabeler bilgisidir.
• Paleografi eski yazıları tanıma üzerine çalışır.
• Diplomatik vesikalar yani kâğıt üzerindeki materyaller üzerine çalışır. Nev’ileri (muharebe, devletler arası yazışmalar) ve şekillerine göre (kağıt çeşidi vs.)belgeleri inceler.
• Nümizmatik (Mekûlât) Paraları tanıma bilgisidir. İktisadi yönden (madeni, ayarı, ağırlığı) ve tarihi yönden (kimin adına, tarihi, yeri) paralar incelenir.
• Sigillografi Mühürleri araştırır.
• Heraldik armaları araştırır.
• Ensab (Genoloji) soy bilgisi demektir.
• Metroloji ölçüler bilgisidir.
• Onamatoloji isimlerle ilgilenir.

Tarih Öncesi Devirler

Yontma Taş Devri

• Hava sıcak olduğu için yarı vahşi yaşadılar ve hayvanlarla çarpıştılar.
• Kendi aralarında topluluklar oluşturdular.
• Taştan aletler yapıp balık tutmasını öğrendiler.
• Kemikleri de işlemeye başlayarak balta, ok, kargı, biz, bıçak gibi aletler yatılar.
• Devrin sonlarına doğru sanatsal gelişmeler oldu. Fransa ve İspanya’da mağara duvarları hayvan motifleri ile süslendi.
• Sonlara doğru ateş bulundu ve hayvanlar karşısında üstünlük elde edildi. Ayrıca gece karanlığını insanlar böylece yendi.

Cilalı Taş Devri

• Havanın yumuşaması ile mağaradan çıkan insanlar evler yaptılar. Bunun amacı güvenliktir.
• Ziraatla uğraşmaya başladılar.
• Köyler kurarak kısmen göçebelikten kurtuldular.
• Hayvanları evcilleştirdiler.
• Çanak çömlek yapmasını öğrendiler. Bu sayede sıvıları muhafaza ettiler.
• Bitki liflerinden elbiseler yaptılar.
• Dolmen adı verilen uzun ve kaba taşların dikilmesiyle oluşturulan anıtlar yaptılar. Dolmenlerin toprakla örtülüp tepeleştirilmesiyle Tümülüsler oluşturuldu. Buna Anadolu’da Höyük, Türkistan’da Kurgan denildi. Dolmenlerin daha geliştirilip 4 metreyi buldurulduğu anıtlara ise Menhir denilir.

Maden Devri

• İlk kullanılan madenler sıva ile bakır, altın ve gümüştür. Sonra tunç yapılmış ve nihayet demir elde edilmiştir.

İlkçağ Irkları

• Akdeniz Irkı: Uzun kafalı, orta boylu insanlar Akdeniz, Avrupa ve Afrika’ya yerleştiler. Mezopotamya ve Mısır’a medeniyeti getirmişlerdir. Hami (Mısır, Libya) ve Samiler (Akad, Asur, Kenani, Arap, İbrani) gibi milletler çıkmıştır.
• Dağlılar: Orta Asya’dan pek çok yere dağılmışlardır ve madeni getirmişlerdir. Sümer, Elam, Hitit, Huriler, Gutiler, Protohititler gibi milletler çıkmıştır. Alp ırkı da denir. Akdeniz ırkı ile kaynaşıp Ön Asya’da büyük bir medeniyet kurmuşlardır.
• Kuzey Irkı: Kuzey Avrupa’nın başlıca ırkıdır. Demirin yayılmasında etken olmuşlardır. Ariler yahut Hint-Avrupa gruplarından olan Yunan, Latin, Germen, Slav, Pers, Hint gibi milletler çıkmıştır.

Medeniyetlerin ortaya çıkmasında Toynbee’ye göre üç unsur vardır: Coğrafi çevre, insan unsuru, cemiyet.

Türk Tarihi ve Medeniyeti

Türklerin anayurdu Orta-Asya’dır. Sınırları batıda Hazar Denizi, doğuda Kingan dağları, kuzeyde Altay dağları ile Baykal Gölü civarı, güneyde Hindikuş ve Karanlık Dağlarına kadar uzanır.

Türkler göç sırasında Doğuda Çin’e, güneyde Afganistan’a, batıda Anadolu, Suriye, Mısır gibi bölgelere gelmişlerdir.

İskitler

• MÖ. VII. asra kadar Yayık-İrtiş arasında yaşadılar. Daha sonra Don Nehrini geçerek Orta Avrupa’ya kadar yayıldılar.
• Geniş bir alana yayılan İskitler büyük bir devlet kuramamış ve kabileler halinde yaşamıştır.
• Asıl İskitler Kırım civarında yaşamışlardır. Kimmerileri Anadolu’ya sürerek Karadeniz’e inmişlerdir.

Hunlar

• Bilinen ilk hükümdarı Teoman (Tuman)’dır. Oğlu Mete zamanında doğu Asya tarihinde ilk defa Çin’le antlaşma imzandı.
• Türk boylarının, hakanlarının ve şehirlerinin birleşmesinden oluşan federal bir devlettir.
• Yönetim orta, sol ve sağ olarak ayrılmıştır. Ortada asıl hakan bulunurdu. Solda (doğu) veliaht bulunurdu.
• İnanışlarında yeraltı ülkesini idare eden tanrıya “Yerlik Han” denirdi.
• Türklerde aile yapısı küçük tipteydi. Bu bakımdan Yunan, Roman, İslav aile tipinden ayrılırdı.
• Sosyal yapısı: Oğuş (aile), Urug (soy), Bodun (boylar birliği), İl (devlet).
• Türk ilinin özellikleri istiklal, ülke, halk ve hükümdarlık olarak özetlenebilir.
• Türklerde tabiat kuvvetlerine inanma, atalar kültü, Gök-tanrı dini görülmüştür.
• En eski Türk destanı Oğuz Kağan destanıdır.

Çin Tarihi ve Medeniyeti

• Bilinen tarihi MÖ. XI. Yüzyılda başlamıştır.
• Çıkan eserler Anav, Mezopotamya ve Ön Asya medeniyetleri ile uyum gösterir. Bu da bize burada kurulan medeniyeti Orta Asyalıların kurduğunu gösterir.
• Asıl tarihi Çou sülalesi ile başlar. İç müdahalelerle zayıflayan bu sülale sonrası Çin feodal devlet haline gelmiştir.
• Sonraki dönemde başa gelen sülalenin kudretli hükümdarı Çin-Se-Huang’dır. Çin seddini yaptırmış ve Konfüçyüs felsefesini Çin’den uzaklaştırmaya çalışmıştır.
• Veyi sülalesi ise Topa Türkleridir. Kuzey ve Güney Çin’i ele geçirerek geniş bir alana hakim oldular. İpek yolunu ele geçirdiler ve Budizm’i kabul ettiler. 530’da ikiye ayrıldılar.
• 650’da Tang sülalesi Çin birliğini kurdu.
• Çin kurulduğu ilk dönemlerde feodal devletti.
• Başlangıçta en çok tabiat tanrılarına tapmışlardır.
• Bütün kelimeleri gösteren bir yazı icat etmişlerdir.

Hint Tarihi ve Medeniyeti

• İndus ve Gani ırmakları nedeniyle Mezopotamya ve Nil vadisi ile benzerlik gösterir. Bu nedenle de hayat şartları eşitlik göstermiştir.
• Konum itibariyle bir çok devlet kurulmuştur. Ancak iklim nedeniyle pek kalıcı olmamıştır.
• MÖ. 2000’de Kuzey Hindistan Arilerin istilasına uğramıştır. Daha sonra Hindistan yerlilerine karışmışlardır.
• Hindistan tarihinin büyük bölümü kutsal metinler olan vedalara dayanmaktadır.
• MÖ. 500’lü yıllara doğru bu bölge Pers Kralı Darius’un istilasına uğramıştır. Daha sonra ise Büyük İskender hakimiyetine girdi.
• İlerleyen dönemlerde Ak-Hunlar tarafından ele geçirilen bölge bu devletten sonra iç savaşlara sahne oldu ve ilerleyen dönemlerdeki Türk fethine kadar böyle sürdü.
• Kast sisteminde şu gruplar vardır: Brahmanlar, Asker ve Asiller, Sanatlarlar-Tacirler-Köylüler, İşçiler ve Paryalar.
• Veda dininin ilahlarına Deva denirdi.
• Hindistan’da dillerin en eskisi Sanskritçe idi. Arami yazısına benzer ve sağdan sola doğru yazılırdı.
• Nirvana’nın karşılığı olan 0’ı bulmuşlardır.

ÖN ASYA TARİHİ

• Anadolu tarihinde varlık gösteren ilk kavim III. Binde Proto-Hititlerdir.
• Tüccar insanlar olan Fenikeliler, doğu medeniyetlerini batıya tanıtmaları bakımından ve bu günkü yazıya örnek teşkil eden sade bir alfabe bulmaları bakımından önemlidir.

Mezopotamya

Sümerler

• IV. binde Orta Asya’dan göçlerle gelip Sinear’a yerleştiler.
• İlk şehir devletlerini oluşturdular.
• Her şehrin başında patesi denilen rahip-prensler bulunuyordu.
• Bir prens diğer prenslere hükmedebiliyorsa buna deniyordu.
• Halkın verdiği mahsuller tapınaklarda işleniyordu. Bu bakımdan bu tapınaklar ilk sanayi üretiminin merkezleriydi denilebilir.
• Sümer şehir devletlerinin önemlileri: Ur, Uruk, Lagaş, Kışlarsa…
• Bu sitelerden en önemlisi ise Lagaş’tır. Diğer şehir devletlerini ele geçirerek imarları ile ilgilendi. Tapınaklar, setler, kanallarla ön plana çıktı. Ur-Nina önemli hükümdarıdır.
• MÖ. 2800 civarlarından halk tarafından ayaklanma ile başa getirilen Urgakina dünyanın bilinen ilk kanunlarını ortaya koydu. Böylece ilk hukuk fikrini ortaya attı.
• Lügalzagizi Asya’da bilinen ilk imparatorluğu kurmuştur.
• Dini anlayışları dünyevidir.
• Gılgamış Destanı ile ünlüdürler.
• Yıldızları kümelemişler ve bunlara “bure” demişlerdir. Bir ayı 30 gün, seneyi de 360 gün olarak hesaplamışlardır.

Akadlar

• Arabistan’dan gelen Samiler, Sargon döneminde Lügalzagizi devletini yıkarak kendi devletlerini kurdular.
• Samiler kılık, dil vs. olarak benliklerini yitirmeseler de Sümer medeniyetinden oldukça etkilendiler.
• 200 yıl hakimiyet süren Akadlar, Uruklular tarafından yıkıldı.
• Bu dönemlerden sonra III. Ur sülalesi başa geçti ve en parlak dönem yaşandı. Baştaki Şulgi “yedi iklim hükümdarı” ünvanını almıştır. Bu sülale de Elamlılar tarafından yıkılmıştır.

Elam

• Sus merkezleridir.
• Sümer hakimiyetinde kalmışlarsa da Üçüncü Ur Sülalesini yıkmışlardır.
• Sivil idare ile asker idaresini ayırmışlardır. Asilliğe önem vermişlerdir.
• Kralın yanında dörtler meclisi vardı.

Birinci Babil Krallığı

• Hamburabi zamanında çok güçlendiler. Elam ülkesini ele geçirmiştir. Asur dahil bütün Mezopotamya’yı ele geçirdi. En büyük gayreti Sümerlileri Samileştirmek için göstermiştir. Devamlı odu kurmuştur.
• Babil devleti Hitit Kralı I. Murşil’in akını ile yıkıldı.
• Kasitler Babil şehrini alarak 500 yıldan fazla bu bölgeye hakim oldular.

Asurlular

• Asurlular Sami unsuru ve Orta Asyalıların karışımından meydana gelmiş bir kavimdir.
• 2000’li senelerde Sargon Asur devletini kurdu.
• Koloniler sayesinde Anadolu’ya geldiler. Kültepe’de Asur çivi yazısı ile yazılmış tabletler vardır.
• II. Sargon zamanında devlet en parlak dönemini yaşamıştır. Suriye ve Palastin’i ele geçirdikten sonra Arabistan’a doğru yürüdü.
• Medlerle birleşen Babilliler Asur devletini yıktı.
• Hukuk anlayışları Urganika’ya benzer; ancak şiddet bakımından ayrılırlar.
• Asurbanipal Sümer ve Babil edebiyatı metinlerini çevirerek Ninova kütüphanesine koymuştur.

İkinci Babil Devleti

• En ünlü hükümdarı Nabukadnazar’dır.
• Yahudi Yuda devletini yıkarak Yahudileri sürgün etmiştir.

İran

Medler

• Kıyaksar başkanlığında Asur hakimiyetinden kurtulup devlet kurdular.
• İskitleri Medya’dan çıkardılar.
• Babillerle birleşerek Asurları yıktırlar.

Persler

• Kiros Pers kabilelerini birleştirmiştir. Bütün Anadolu’yu Pers krallığına bağladı. Dört kıta unvanını aldı. Mısır’a girerek Firavun idaresine son verdi.
• Daha sonra başa Darius geçti. İskitler üzerine neticesiz sefer yaptı. Yunanlılar ile pek çok savaş yaptılar.
• Darius’un kurduğu ülke 20 satraplığa ayrılmuştır.
• Büyük İskender seferi ile yıkıldılar.